Kozmik ışınların ölçümü ve analizi kapsamında, Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATASAM) bünyesinde yürütülen çalışmalarla kozmik ışın dedektörleri hem Atatürk Üniversitesi yerleşkesine hem de Doğu Anadolu Gözlemevi (DAG) yerleşkesine kuruldu. Kozmik ışınlar uzaydan Dünya’ya bir yağmur duşu gibi gelen yüklü parçacıklardır. Bu parçacıkların tespiti hem astrofizik hem de yüksek enerji fiziği açısından büyük önem arz etmektedir. ATASAM’da kurulan sistemler, organik plastik sintilatör, fotoçoğaltıcı tüpler ve elektronik okuma kartları (readout) kullanılarak oluşturuldu. İlk veriler, ATASAM binasında bulunan elektronik laboratuvarında alınmaya başlandı.
Kozmik ışın tespit çalışması “zero suppression method” ve “time of flight (tof)” yöntemi ile tespit edilmekte olup; üst üste belirli mesafelerde yerleştirilen dedektörlerin sürekli veri alınması yöntemine dayanmaktadır. Türkiye’nin en büyük ve Avrupa’nın sayılı teleskoplarından birini (DAG Teleskobu) barındıracak DAG yerleşkesinde sürekli çalışacak olan kozmik ışın dedektör sistemi, uzayın derinliklerinden gelen kozmik parçacıkları tespit edeceği gibi astronomik açıdan gözlemsel verilerde ortaya çıkan ve görüntülerden zaman zaman temizlenmesi gereken kozmik etkilerin zamansal boyutta değişimini ve Güneş gibi farklı türden gökcisimlerinden (nova, süpernova, aktif galaktik çekirdekler gibi) kaynaklı kozmik parçacıkların da tespit edilmesine katkı sağlaması planlanmaktadır.