İslam dininin ibadetlerle ilgili hükümlerini ve uhrevî müeyyidenin yanı sıra dünyevî yaptırımlara dayalı olarak toplumsal hayatı düzenleyen hukukî hükümlerini ele alıp inceleyen ilmî bir disiplindir. Başlangıcı Hz. Peygamber (s.a.v.)’e peygamberlik görevinin verilmesine dayanan ve Ebu Hanife tarafından “kişinin lehinde ve aleyhinde olanı (hak ve sorumlulukların) bilmesi” olarak tarif edilen fıkıh ilmi, ilahi kökenli olması yönüyle beşerî hukuk sistemlerinden ayrılır. Hz. Peygamber (s.a.v.)’in vefatından sonraki süreçte belli sebeplerle yoruma bağlı olarak ortaya çıkan hukukî doktrinlerin (fıkhî mezhepler) tamamını kapsayıcı bir içeriğe sahiptir. Farklı hukukî görüşler bu bilim dalı içinde geniş hareket alanı sağlayan bir zenginlik olarak kabul edilir.

İslam hukuku ilmi ana disiplini altında zaman içerisinde oluşan ve “furû‘u’l-fıkh/furû-i fıkıh” bu ana gövdeden şu alt dallar doğmuştur:

Usûlu’l-fıkh/fıkıh usulü: Fıkhın kaynakları, esasları manasında “usûlu’l-fıkh/fıkıh usûlü” denilmiştir. Patenti İslam bilginlerine ait olan özgün bir ilim dalıdır. Bu ilim aynı zamanda bir “hukuk metodolojisi”, “hukuk felsefesi” ve kısmen de “hukuk sosyolojisi” mahiyetindedir.

El-Kavâ‘idu’l-kulliyye/Külli kaideler: Fıkhın tümel ilkeleri, genel kuralları demek olan külli kaideler alanı, İslam hukuk ilmi içerisinde meseleci (kazuistik) yöntemin getirdiği yükü hafifletme ve bu yönde fakihlerin binlerce fıkhî hüküm içerisinde aranan hükme ulaşmalarını kolaylaştırma ihtiyacının bir sonucu olarak doğmuştur. Fakihler benzer meselelerin ortak yönlerini, gerekçelerini ve amaçlarını dikkate alarak genel kurallara ve nazariyelere ulaşmak maksadıyla, aynı özellikleri ve gayeleri taşıyan çok sayıda ferî/tikel meselenin hükmünü ifade edecek tarzda veciz (topik) ifade kalıplarıyla dile getirdikleri ilkelere “kullî kaide” demişlerdir. Bilahare bu alanı geliştiren eserler ortaya konmuştur.

Furûk-u fıkhiyye: Fıkhın, dış görünüş bakımından birbirine benzeyen, ancak hüküm ve hukuki değerlendirme açısından farklı olan veya şekil itibariyle farklı oldukları halde aynı hükme tabi meselelerini konu edinen bir ilim dalıdır.

Bu kapsamlı yapısıyla İslam Hukuku Ana Bilim Dalı lisans ve lisansüstü düzeyde eğitim öğretim ve akademik çalışmalarla bilime katkı sağlamaya çalışmaktadır.

Lisans ve lisansüstü ilahiyat temel alanının en önemli bir ilmi disiplini olan İslam hukuku, dini bilginin pratik hayatla doğrudan ilgili olan yönlerini ele alan, toplumda doğru din anlayışının yerleşmesine ciddi katkı sağlayan ve bu yönde öğrenciye belli düzeyde yetkinlik kazandırarak, içinde bulunduğu çağda toplumun dini konulardaki problemlerine yaklaşım metodu vermeyi, sorunları çözebilme melekesi kazandırmayı ve gelecekte muhtemel meseleler üzerinde düşünebilme niteliği kazandırmayı amaçlamaktadır.